Przystosowanie komputera do obsługi multimediów - poradnik gimnazjalisty



Zaprojektowane przez:
Grzegorz Wójcik (gregwoj@student.ii.uni.wroc.pl)

Współpraca:
Magdalena Lubiszewska (tola@student.ii.uni.wroc.pl)
Michał Grzechnik (mike_g@student.ii.uni.wroc.pl)
Daniel Łoposzko (daniel@student.ii.uni.wroc.pl)



1. Zagadnienia dotyczące praw autorskich.

Pisząc poradnik dla użytkownika multimediów nie można pominąć tematu praw autorskich, które w chwili obecnej są nagminnie łamane. Na szczęście pojawiły się już przepisy pozwalające chronić pracę innych ludzi, jednak nadal (szczególnie w sieci Internet, gdzie każdy internauta może bez problemu ściągnąć dowolny utwór muzyczny, czy film) jest strasznie dużo luk, które starają się wykorzystać nieuczciwi dystrybutorzy nielegalnego oprogramowania.

a) prawa autorskie w Polsce.

W 1994 roku Sejm uchwalił nową ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych, obejmując pojęciem utworu programy komputerowe, przez co potwierdzony został fakt, że oprogramowanie jest chronione prawem autorskim. Ustawa zabrania sporządzania nieautoryzowanych kopii oprogramowania bez zgody właściciela praw autorskich. Wyjątkami są prawo użytkownika do sporządzenia jednej kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego, jak również, w ramach tzw. dekompilacji, zwielokrotnienie programu na warunkach ściśle określonych w Ustawie. Polskie prawo autorskie przewiduje kary za bezprawne rozpowszechnianie, utrwalanie, powielanie (kopiowanie), jak również nabywanie pirackich kopii programów komputerowych. Ponadto wypożyczanie (np. najem lub dzierżawa) programu bez zgody właściciela praw autorskich traktowane jest jako naruszenie Ustawy. Osoba fizyczna lub prawna posiadająca pirackie oprogramowanie może być pociągnięta do odpowiedzialności cywilnej lub karnej. Właściciele praw autorskich mogą domagać się zaprzestania naruszania swoich uprawnień, złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści, czy też naprawienia szkód związanych z działalnością sprzeczną z ustawą. Sąd może orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa egzemplarzy pirackiego programu komputerowego, jak również przedmiotów służących, na przykład, do ich nielegalnego kopiowania. W procesie karnym osoba naruszająca prawa autorskie do programów komputerowych może zostać skazana, w zależności od danego typu przestępstwa, na karę pozbawienia wolności do lat 5, karę ograniczenia wolności lub grzywny.

Opracowano na podstawie: http://www.uci.agh.edu.pl/komunikaty/komunikaty/prawoaut.html

b) prawa autorskie w Internecie.

Z uwagi na to że sieć zapewnia pewną anonimowość (dotarcie do nadawcy informacji może być utrudnione) i niezwykle tani sposób rozprowadzania oprogramowania wobec czego piractwo komputerowe nabiera nowego wymiaru. Ponadto pojawiła się zupełnie nowa forma odbioru informajcji - inicjowana przez odbiorcę. W Internecie za sprawą serwerów http lub ftp powielanie informacji następuje na życzenie odbiorcy, który niemal samodzielnie pobiera ją z serwera - dokonując tym samym jej skopiowania. Dystrybutor jest raczej wystawcą. Jak widać rozumienie praw autorskich w Internecie nie jest prostą transpozycją ich klasycznego znaczenia i wymaga odrębnych metod ochrony czyjejś pracy. Dynamiczny rozwój sieci globalnej i wzrost świadomości społecznej musi doprowadzić do powstania coraz lepszych metod ochrony wartości intelektualnej w tym środowisku, bo dotychczasowe metody pozostawiają wiele do życzenia.

Opracowano na podstawie:
http://pro.pol.pl/b12-2.html

2. Narzędzia potrzebne do obsługi plików multimedialnych.

Obecnie system Windows (począwszy od Windows 95) w każdej swojej wersji posiada standardowo kilka programów służących do obsługi multimediów. Jednym z takich programów jest Window Media Player, który jest dostarczany razem z systemem operacyjnym i może służyć jako aplikacja do odsłuchiwania dźwięku jak i do oglądania filmów (obecnie do oglądania filmów ze względu na stosowaną kompresję wymagane są odpowiednie sterowniki o których bedzie mowa później). Do obsługi większej ilości formatów (obecnie jest kilka podstawowych i mnóstwo mniej standardowych) wymagane są takie programy jak QuickTime firmy Apple, który można pobrać ze strony producenta , RealPlayer umożliwiający odtwarzanie on-line programów przez Internet. Kolejnym bardzo popularnym programem jest WinAMP, służący do odtwarzania plików w formacie mp3. Wszystkie wymieniane programy udostępniane są bezpłatnie na stronach producentów, lub często są rozpowszechniane z czasopismami komputerowymi.

3. Dźwięk.

Do odtwarzania dźwięku na naszym komputerze najbardziej przydatne bedą dwa programy: Windows Media Player (który jest już zainstalowany z systemem operacyjnym) oraz WinAMP, który udostępnia wiele ciekawych funkcji umożliwiających nam słuchanie ulubionej muzyki. WinAMP jest o tyle ciekawym programem, że posiada wiele funkcji które czynią słuchanie muzyki jeszcze przyjemniejszym zajęciem, tj. tworzenie tzw. play listy, czyli listy utworów do wysłuchania, wizualizacji graficznej słuchanej muzyki oraz dowolnego komponowania wyglądu aplikacji za pomocą tzw. skins.

Instalacja programu WinAMP jest prosta i nawet początkujący użytkownik nie będzie miał problemu jeśli tylko będzie się kierował wskazówkami programu instalacyjnego. Przydatnym i bardzo ciekawym programem do obróbki dźwięku jest WaveStudio, które nieco bardziej zaawansowanemu użytkownikowi pozwala na tworzenie własnych kompozycji. Program ten jest standardowo dostarczany do komputerów zaopatrzonych w karty muzyczne firmy Creative Labs (jeśli ktoś nie posiada tego programu można nieodpłatnie ściągnąć ze strony producenta).

Formaty:

-mp3: (Beatles-Offspring.mp3) - pliki tego typu gwarantują nam wysoką jakość utworu (bliski jakości płyt CD), przy stosunkowo niewielkim rozmiarze pliku. Jest to obecnie najbardziej popularny format plików muzycznych, który obecnie jest praktycznie jedynym formatem używanym tak powszechnie;
-wav: (aqua_gsm.wav) - pliki tego typu również gwarantują bardzo dobrą jakość słuchanego dźwięku, jednak rozmiary plików są znacznie większe niż w wypadku plików mp3, co powoduje, że są wykorzystywane głównie krótkie pliki z pojedynczymi sekwencjami muzycznymi. Pliki te z uwagi na to, że nie są kompresowane są łatwe do obróbki (program WaveStudio umożliwia korzystanie tylko z tego typu plików);
-rm: (carlos.rm) - pliki tego typu wprowadziła firma Real (producent RealPlayera). Są one głównie wykorzystwane do transmisji internetowych, gdzie z powodu wolnych łączy wymagany jest mały rozmiar pliku, żeby transmisja odbywała się w miarę szybko. Pliki tego typu tracąc na jakości mają małe rozmiary;
-mid: (Gwpor.mid) - są to pliki zawierające jedynie linię melodyczną (same instrumenty) i nie mają możliwości zapisania całych piosenek. Jest to format, od którego raczej się odchodzi i jest coraz mniej wykorzystywany.

Opracowano na podstawie:
http://pojeciownik.komputery.szkola.net
http://wiem.onet.pl/wiem/

4. Grafika.

Oprócz dźwięku, grafika jest kolejnym bardzo ważnym elementem, który znacznie uprzyjemnia nam pracę z komputerem. Grafika w chwili obecnej jest niemal nieodłącznym elementem pracy przy komputerze. Podobnie jak wypadku dźwięku istnieje wiele różnych formatów plików graficznych oraz różne programy umożliwiające oglądanie i obróbkę tej grafiki. Wraz z systemem operacyjnym Windows dostarczane są do naszych komputerów takie programy jak Paint, umożliwiający nam oglądanie obrazków oraz ich edycję. Program Imaging (również dostarczony z systemem operacyjnym) nie ma możliwości edycji grafiki, ale obsługuje więcej formatów niż program Paint.

Formaty:

-jpeg: (nowy2.jpg) - chyba obecnie najbardziej popularny format pliku z powodu na wysoką jakość prezentowanych obrazów oraz ich niewielki rozmiar ze względu na stosowaną stratną kompresję (jej parametry można dobrać przy tworzeniu pliku graficznego - im większa kompresja tym gorsza jakość pliku);
-gif: (nowy2.gif) - przy tworzeniu tego typu plików jest stosowana bezstratna kompresja wobec tego pliki mają większy rozmiar. Ten typ jest wykorzystywany bardzo często do tworzenia małych animowanych obrazków (zbudowanych z kilku obrazków). Pliki po skompresowaniu tracą na jakości (widać to po kolorach);
-bmp: (nowy2.bmp) - bardzo popularny typ nie stosujący kompresji obrazu wobec tego rozmiary pliku są spore jednak jakość obrazu jest bardzo dobra;
-tif: (nowy2.tif) - Format opracowany z myślą o programach służących do składu publikacji i obsługiwany przez wszystkie aplikacje do edycji grafiki. Wykorzystuje on kompresję bezstratną. TIFF stał się standardem, jeśli chodzi o cyfrowe przekształcanie obrazu. Format ten ma wiele wariantów. Jest on niezależny od platformy sprzetowej czy programowej i może być używany w systemach MS-DOS, Mac, Windows, Unix czy Next. Format ten to także standard, jeśli chodzi o skanowanie.

Opracowano na podstawie:
http://pojeciownik.komputery.szkola.net
http://wiem.onet.pl/wiem/


5. Film.

W chwili obecnej, gdy domowe komputery stały się wystarczająco szybkie, by odtwarzać skompresowane filmy ich popularność bardzo wzrosła. Do ich odtwarzania powstało wiele programów (w większości darmowych). Różnorodne formaty pozwalają zapisywać połączenie dźwięku i obrazu w różnej jakości i rozdzielczości. Podstawowym programem wykorzystwanym do odtwarzania plików wideo jest opisywany wcześniej, wszechstronny Windows Media Player (znaczna część programów obsługująca formaty avi (patrz dalej) bazuje na tym programie). Oprócz tego przydatnymi programami do oglądania filmów są QuickTime (obsługują format mov) oraz RealPlayer (obsługujący format rm). Programy można pobrać ze stron producentów.

Formaty:

-mpeg: (pio200000.mpg) - pliki te są dosyć popularne. W dobrej jakości zajmują dosyć dużo miejsca, ale w nieco gorszej ich rozmiar znacznie się zmniejsza.
-mov: (trailer4.mov) - format firmy Apple (mniej popularny niż mpeg, czy avi), stosowany do plików raczej małych i krótkich;
-rm: (boarder_cube_it.rm) - format firmy Real, podobnie jak w wypadku plików dźwiękowych używane do realizowania transmisji wideo przez sieć, gdyż rozmiar pliku jest niewielki i nie powoduje to zapchania łączy. Jakość tego typu plików nie jest najlepsza;
-avi: (SBC_Proof_of_life.avi) - format opracowany przez firmę Microsoft, początkowo były to pliki dobrej jakości, jednak o bardzo dużym rozmiarze. W chwili obecnej zastosowana została specjalna kompresja DivX umożliwiająca zapisanie 90 minut filmu w dużej rozdzielczości i w dobrej jakości z dźwiękiem stereo na ok. 700MB, co jest wynikiem bardzo dobrym i to właśnie spowodowało niezwykłą popularność tego formatu. Do oglądania tego typu plików bedziemy potrzebować jeszcze specjalne tzw. kodeki, które można za darmo ściągnąć ze strony.

Opracowano na podstawie:
http://pojeciownik.komputery.szkola.net
http://wiem.onet.pl/wiem/